Ekslibris – czym jest i gdzie się go stosuje?

W dzisiejszych czasach definicja posiadania czegoś na własność nabiera nowego znaczenia. Uwidocznienie posiadania pewnego zasobu czy zbioru znalazło również zastosowanie w piśmiennictwie. Nieduże oznaczenia w formie graficznej już w czasach średniowiecza jasno wskazywały posiadacza danego przedmiotu. Do dziś w dokumentach piśmienniczych, jakimi są książki stosuje się te eleganckie stemple wykonywane głównie na karcie tytułowej.

Czym jest ekslibris?

Jest to prosta forma pieczątki, w skład której wchodzi stempel z imieniem i nazwiskiem posiadacza pieczątki, a także grafika wybrana przed stworzeniem stempla. Jest ona dopasowana do potrzeb każdego klienta. Dzięki takiemu oznaczeniu książka – tak jak w przypadku grawerunku nabiera nowej, dodatkowej wartości estetycznej. Pieczątka również informuje innych posiadaczy dokumentu piśmienniczego o jego prawowitym właścicielu.

Początki ekslibrisu – historia

Początki ekslibrisu sięgają Europy wczesnego średniowiecza, choć istnieją dowody na używanie podobnych oznaczeń jeszcze w starożytnym Egipcie. W Europie pierwsze ekslibrisy pojawiły się prawdopodobnie w Niemczech w XV wieku, wraz z wynalezieniem druku przez Johannesa Gutenberga. Z czasem ekslibris stał się popularny wśród szlachty, duchowieństwa i uczonych, którzy chcieli oznaczyć swoje księgozbiory i zabezpieczyć je przed kradzieżą.

Ekslibrisy były początkowo prostymi pieczęciami lub rysunkami, ale szybko rozwinęły się w małe dzieła sztuki, często zawierające herby, insygnia rodowe, motywy religijne lub alegoryczne. Z czasem zaczęto dodawać do nich dewizy, motta i inne osobiste symbole, które odzwierciedlały zainteresowania i osobowość właściciela książki.

W renesansie ekslibris stał się bardziej złożony i artystyczny, a rozwój technik graficznych, takich jak miedzioryt i drzeworyt, pozwolił na tworzenie bardziej szczegółowych i wyrafinowanych projektów. W okresie baroku i rokoka ekslibrisy często przedstawiały sceny mitologiczne lub historyczne, wykazując bogactwo zdobień i ornamentów.

W XIX wieku ekslibris zyskał nową popularność dzięki ruchowi artystycznemu znanemu jako Arts and Crafts, a także dzięki rosnącemu zainteresowaniu genealogią i heraldyką. W tym czasie zaczęto również organizować pierwsze wystawy ekslibrisów, a kolekcjonerstwo tych małych grafik stało się modne wśród bogatszych warstw społeczeństwa.

W XX wieku ekslibris kontynuował ewolucję, a artyści zaczęli eksperymentować z nowymi stylami i technikami, tworząc ekslibrisy w duchu modernizmu, art deco i innych ruchów artystycznych. Współcześnie ekslibris pozostaje popularnym elementem kultury książki i bibliofilii, ceniony zarówno za walory artystyczne, jak i praktyczne.

Podsumowując, ekslibris ma bogatą i różnorodną historię, która odzwierciedla zmieniające się gusty, style artystyczne i wartości społeczne przez wieki. Jego trwałość jako formy artystycznej i praktycznego narzędzia świadczy o nieustającej fascynacji ludzi książkami i pragnieniu nadawania im osobistego charakteru.

Gdzie stosuje się ekslibrisy? Jakie mają funkcje?

W dawnych czasach ekslibrisy stosowano na wewnętrznych stronach okładek. Wypierać one zaczęły oznaczenia rodowe, jakimi były herby i ozdobne malowania na rzecz znaków indywidualnie dopasowanych do każdej osoby. Dzisiaj stosowanie ekslibrisów mocno powiązane jest z dziedziną grafiki artystycznej i czystej wyobraźni klienta. Posługiwanie się tym rodzajem stempla w domowej kolekcji jest uważane za głęboki wyraz szacunku do posiadanej książki. Jest również wysokim wyrafinowaniem pod kątem dbałości o walory estetyczne. Pieczątki pełnią dwie zasadnicze funkcje: informującą o właścicielu danej książki (jest to forma zabezpieczenia książki przed ewentualną kradzieżą), a także ozdobną, jeśli wręczamy na przykład komuś książkę w formie prezentu z naszym indywidualnym znakiem i podpisem.

Rózne zastosowanie ekslibrisu

Ekslibris, będący tradycyjnie personalizowaną etykietą książki wskazującą na jej właściciela, zyskał na przestrzeni wieków wiele różnorodnych zastosowań. Oto niektóre z nich:

1. Własność Księgozbioru: Klasyczne wykorzystanie ekslibrisu to identyfikacja własności prywatnego zbioru książek, co bywa szczególnie przydatne w przypadku wypożyczania lub pożyczania książek.
2. Element Dekoracyjny: Ekslibrisy często są małymi dziełami sztuki i mogą służyć jako dekoracja książki, dodając jej unikalnego charakteru.
3. Dziedzictwo Rodzinne: Ekslibrisy bywają wykorzystywane przez rodziny jako symbol przekazywany z pokolenia na pokolenie, często zawierający herb lub motto rodowe.
4. Pamiątka Okolicznościowa: Można je zamawiać na specjalne okazje, takie jak rocznice, urodziny czy śluby, gdzie książka z ekslibrisem staje się wyjątkowym upominkiem.
5. Kolekcjonowanie: Niektóre osoby kolekcjonują ekslibrisy jako formę sztuki graficznej, ceniąc ich estetykę i rzemiosło wykonania.
6. Oznaczenie Kolekcji Tematycznych: Bibliofile często stosują ekslibrisy do oznaczania specjalnych kolekcji lub serii książek o określonej tematyce.
7. Wyróżnienie Autorskie: Autorzy książek mogą wykorzystywać ekslibrisy jako znak rozpoznawczy umieszczany w egzemplarzach autorskich.
8. Element Brandingowy: Firmy i instytucje używają ekslibrisów jako części swojego brandingu, umieszczając je w książkach powiązanych z ich działalnością lub jako część materiałów promocyjnych.
9. Edukacja i Nauka: Ekslibrisy używane są przez biblioteki, archiwa i inne instytucje edukacyjne do oznaczania i kategoryzacji ich zbiorów.
10. Sztuka i Wystawy: Ekslibrisy mogą być eksponowane jako obiekty sztuki na wystawach poświęconych grafice i książkom.
11. Współczesne Aplikacje Cyfrowe: W dobie cyfryzacji ekslibrisy znajdują również swoje miejsce w formie cyfrowej, jako elementy identyfikujące cyfrowe kolekcje książek i dokumentów.

Wszystkie te zastosowania pokazują, jak bogata i zróżnicowana jest tradycja ekslibrisu i jak wiele funkcji może on spełniać w różnych kontekstach.

Jakie mogą być wzory stempli ekslibrisa?

Nie ma ograniczeń, jeśli chodzi o rodzaj i typ grafiki umieszczonej na spodzie pieczątki. Jedyne, o czym należy pamiętać to fakt, że ekslibrys jest standardową pieczątką. Powierzchnia stempla nie może więc przekraczać dozwolonej wartości i możliwości pieczątki. Należy wspomnieć także o tym, że ekslibris będzie ozdobą książki więc warto zadbać o jego estetykę i dobrać grafikę pod odpowiedni typ książki.

Jak przygotować ekslibris w domu? Jak zaprojektować swój ekslibris?

Oprócz standardowego podpisu na okładce dla osób spragnionych nowych, innowacyjnych pomysłów przygotowaliśmy krótką instrukcję, jak w domowych warunkach wcielić się w rolę projektanta i grafika, aby stworzyć swój własny exlibris, posługując się techniką piankorytu.

• na kartce papieru wykonaj projekt grafiki lub podpis
• narysuj lub nanieś na piankoryt o grubości min. 2 mm wzór lub grafikę
• nożykiem lub innym ostrym narzędziem wyryj w piance wcześniej naniesiony szablon
• użyj farb graficznych – rozpuszczalnych w wodzie lub zwykłych farbek
• wałkiem lub innym narzędziem do malowania nanieś farbę na piankoryt z wyrytym wzorkiem, lub napisem
• na kartce przyłóż piankoryt stroną pokrytą farbą i wałkiem lub łyżką przyciśnij i odczekaj chwilę
• delikatnie zabierz kartkę pokrytą gotowym, odciśniętym wzorkiem

Posiadanie ekslibrisa w dzisiejszych czasach bez wątpienia jest czymś, na co można sobie pozwolić. Ich mała popularność wśród użytkowników może ciekawie świadczyć o posiadaczu takiej pieczątki. Efektowne podkreślenie graficzne jest świetnym zwieńczeniem karty tytułowej dobrej książki. Zachęcamy gorąco do śledzenia naszego bloga, na którym pojawiać się będą różne tematy związane z pieczątkami i możliwościami wykorzystania ich w niecodzienny sposób.

Czym jest ekslibris ślepy?

Ekslibris ślepy, znany również jako ekslibris suchy, to forma znaku własnościowego, stosowanego zazwyczaj w księgozbiorach, gdzie zamiast atramentu do oznaczenia książek używa się techniki wytłaczania. Dzięki temu na kartce papieru pojawia się wypukły wzór lub tekst bez użycia tuszu czy innej farby drukarskiej.

Tradycyjny ekslibris to niewielka grafika, która zawiera nazwisko właściciela lub inny element identyfikujący, jak motto czy herb. W przypadku ekslibrisu ślepego informacje te są wytłaczane w sposób subtelny i elegancki, często wykorzystując specjalne prasy do wytłaczania lub pieczęcie. Efekt jest dyskretny i estetyczny, a zarazem stanowi trwały element ozdobny i identyfikacyjny książki.

Ekslibrisy ślepe są cenione przez kolekcjonerów i miłośników książek za ich wyrafinowaną formę i umiejętność zachowania tradycyjnych metod znakowania księgozbiorów. Pomimo że są mniej widoczne niż ekslibrisy zwykłe, stanowią one wyjątkowy element dekoracyjny i mają swoje miejsce w historii książki oraz bibliofilii.

Ekslibris jako artystyczna pieczątka

Tradycyjnie ekslibrisy były wykonywane jako druki graficzne: miedzioryty, drzeworyty, litografie lub grawerunki, i zawierały herb, symbol lub motyw ilustracyjny reprezentujący właściciela książki. Mogły również obejmować dewizę lub motto, a także nazwisko lub inicjały osoby, której księgozbiór ozdabiały.

Ekslibris jako forma artystyczna daje grafikom i artystom duże pole do popisu. Można na nich znaleźć zarówno proste i minimalistyczne projekty, jak i złożone kompozycje, które są miniaturami artystycznymi i często odzwierciedlają osobowość lub zainteresowania posiadacza książki. Przez wieki ekslibrisy były też świadectwem zmieniających się stylów artystycznych i trendów w grafice.

Współcześnie ekslibrisy nadal cieszą się popularnością wśród bibliofilów i kolekcjonerów, a także są wykorzystywane jako unikatowy i osobisty prezent dla miłośników książek. Dzięki współczesnym technikom, takim jak druk cyfrowy, tworzenie ekslibrisów jest teraz dostępne dla szerszej publiczności, choć wciąż wiele osób ceni sobie ręcznie wykonywane, tradycyjne ekslibrisy.

Ekslibris czy Ex libris

Termin „ex libris” pochodzi z łaciny i oznacza „z ksiąg” lub „z biblioteki”. Jest to forma używana we wzorze klasycznym, a więc także w języku międzynarodowym, przyjęta w wielu krajach na określenie graficznej etykiety książkowej wskazującej na właściciela książki.

W języku polskim często spotykana jest forma „ekslibris”, która jest zpolonizowanym odpowiednikiem i jest równie poprawna. Obie wersje są zrozumiałe dla miłośników książek i bibliofilów, jednak „ex libris” jest bardziej uniwersalne i często spotykane w kontekście międzynarodowym.

W praktyce obie formy – „ex libris” i „ekslibris” – są stosowane zamiennie i obie są poprawne, choć „ex libris” może być postrzegane jako bardziej formalne lub tradycyjne.

Ekslibris z kodem QR

Ekslibris z kodem QR to nowoczesna interpretacja tradycyjnego znaku własnościowego książki, która łączy klasyczną formę z technologią cyfrową. Kod QR (Quick Response Code) to dwuwymiarowy kod kreskowy, który może być zeskanowany za pomocą smartfona lub innego urządzenia mobilnego, kierując użytkownika do określonej strony internetowej, multimediów lub innych zasobów cyfrowych.

Zastosowanie ekslibrisu z kodem QR może obejmować:

1. Dostęp do Cyfrowych Informacji: Kod QR może przekierować do strony internetowej z informacjami o książce, autorze lub dodatkowych zasobach związanych z treścią książki.
2. Cyfrowe Portfolio Autora: Dla autorów książek, kod QR może prowadzić czytelnika do ich strony internetowej, bloga lub portfolio.
3. Katalog Online: W przypadku bibliotek, ekslibris z kodem QR może służyć jako link do katalogu online, gdzie można znaleźć więcej informacji o książce lub jej dostępności.
4. Własność i Identyfikacja: Dla prywatnych kolekcjonerów, kod QR może zawierać dane kontaktowe lub informacje identyfikacyjne, które mogą być pomocne w przypadku zgubienia książki.
5. Interaktywne Elementy: Kod QR może kierować do filmów, nagrań dźwiękowych, czy interaktywnych stron związanych z książką, wzbogacając wrażenia czytelnicze.
6. Ochrona Praw Autorskich: Dla wydawców, kod QR może być środkiem ochrony praw autorskich lub weryfikacji autentyczności egzemplarza.
7. Marketing i Promocja: W przypadku książek komercyjnych, kod QR może być częścią kampanii marketingowej, kierując czytelników do promocji, konkursów lub wydarzeń związanych z książką.
8. Wartość Edukacyjna: Ekslibris z kodem QR może być wykorzystany w materiałach edukacyjnych, kierując do dodatkowych źródeł wiedzy lub materiałów dydaktycznych.

Wprowadzenie kodu QR do ekslibrisu sprawia, że staje się on nie tylko pięknym, ale i praktycznym narzędziem w erze cyfrowej, umożliwiającym szybki dostęp do bogatego światła informacji i interaktywnych treści związanych z książką i jej kontekstem.

Ex libris personalizowany – jaką wielkość wybrać

Wybór wielkości personalizowanego ex libris (ekslibrisu) zależy od kilku czynników, takich jak rozmiar książek w Twojej kolekcji, ilość miejsca dostępnego na wewnętrznej stronie okładki, jak i złożoność i szczegółowość samego projektu. Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci wybrać odpowiednią wielkość ekslibrisu:

1. Standardowy rozmiar książek: Jeżeli Twoje książki są standardowego rozmiaru, takiego jak A5 czy B5, ekslibrisy o wymiarach około 7×10 cm będą pasować i wyglądać elegancko bez przytłaczania strony.
2. Małe książki i zeszyty: Dla mniejszych formatów, takich jak kieszonkowe wydania czy notatniki, ekslibrisy powinny być proporcjonalnie mniejsze, na przykład 4×6 cm, aby nie dominowały nad stroną i nie zakrywały tekstów czy grafik.
3. Duże albumy i tomiska: W przypadku większych ksiąg, takich jak albumy czy encyklopedie, możesz zdecydować się na większy ekslibris, np. 10×15 cm, który będzie adekwatny do rozmiaru książki.
4. Złożoność projektu: Jeśli Twój ekslibris zawiera dużo szczegółów lub skomplikowane grafiki, wybierz większy rozmiar, który pozwoli na ich wyraźne wyświetlenie.
5. Estetyka i funkcjonalność: Upewnij się, że ekslibris nie będzie zakrywał istotnych informacji, takich jak tytuł książki czy dane wydawnicze, a jednocześnie będzie wystarczająco widoczny.
6. Osobiste preferencje: Nie zapomnij o swoich indywidualnych preferencjach – ekslibris jest wyrazem Twojej osobowości, więc wybierz wielkość, która najlepiej odda Twój styl.
7. Profesjonalna porada: Zawsze możesz skonsultować się z naszym Zespołem, który chętnie pomoże Ci w wyborze.

Pamiętaj, że ekslibris personalizowany to nie tylko praktyczne narzędzie identyfikacji książki, ale także element dekoracyjny, który ma cieszyć oko i serce.